کد خبر : 16161

تاریخ انتشار : 20 ژانویه 2015 - 00:08

نسخه چاپی
3,038 بازدید

  احسان صلاحی/کارشناسی ارشد گیاه پزشکی/ هومیان نیوز:     قرآن کریم در سوره انعام، آنجا که دلایل توحید را بر می شمارد، درخت و گیاهان را نشانه ای برای اهل ایمان ذکر می کند و می فرماید: «و به وسیله آن (آب)گیاهان گوناگون رویاندیم و از آن ساقه ها و شاخه های سبز خارج […]

 

احسان صلاحی/کارشناسی ارشد گیاه پزشکی/ هومیان نیوز:

 

 

قرآن کریم در سوره انعام، آنجا که دلایل توحید را بر می شمارد، درخت و گیاهان را نشانه ای برای اهل ایمان ذکر می کند و می فرماید: «و به وسیله آن (آب)گیاهان گوناگون رویاندیم و از آن ساقه ها و شاخه های سبز خارج ساختیم و از آن ها دانه های متراکم و شکوفه نخل خوشه هایی با رشته های باریک بیرون فرستادیم و باغ ها از انواع انگور و زیتون و انار، … به میوه آن و طرز رسیدنش بنگرید که در آن نشانه هایی برای افراد با ایمان است». در قرآن کریم، آیات دیگری نیز به چشم می خورد که با اشاره به درختان و چگونگی رویش آنها، برای معرفت و پرستش پروردگار یکتا نشانه هایی را ذکر کرده است. در بسیاری از احادیث نیز ائمه معصومین به ضرورت حفظ و نگهداری از درختان اشاره کرده اند. امام صادق (ع) می فرمایند : درخت برای انسان آفریده شد. پس اومکلف گردید به : 1- کاشتن درخت   2- آب دادن به درخت  3- مواظبت نمودن از درخت

امام خمینی(ره) بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران نیز در حفظ و ضرورت جنگل ها فرمودند: این جنگل ها مال مردم است و نباید آن را خراب کرد. همچنین مقام معظم رهبری در ضرورت حفظ و نگهداری از جنگل ها بیان کردند که : پیام من به همه مردم عزیز ایران این است که درختکاری، ایجاد  فضـای سـبز،  حفاظت از محیط زیست، حفظ جنگل ها و دیگر منابع حیـاتی کشـور  را  یک  وظیفه  اسلامی، انقلابی وجدانی و انسانی به حساب آورند.

در روی کره زمین برآورد شده که حدود 3800 میلیون هکتار جنگل وجود دارد که کمتر از یک سوم خشکی های جهان را شامل می شود. از این مقدار جنگل 33 درصد یعنی حدود 1280 میلیون هکتار جنگلهای سوزنی برگ و 67 درصد یعنی در حدود 2620 میلیون هکتار جنگل پهن برگ می باشد. در حال حاضر نزدیک به 40 درصد مساحت کل جنگل های جهان یعنی حدود 1500 میلیون هکتار تحت پوشش طرحهای جنگلداری قرار دارد و به صورت علمی اداره می شود. اما بر اساس آخرین گزارش سازمان فائو، مساحت کل جنگل‌های جهان ۳ میلیارد و ۴۵۴ میلیون هکتار است که سهم کشور ایران از این میزان تنها ۱۱ میلیون و۷۴ هزار و ۵۵۴ هکتار است. آن‌گونه که فائو اعلام کرده است جنگل به نقاطی گفته می‌شود که تاج پوشش بالای ۱۰ درصد، توده جنگلی بیش از نیم هکتار و درختان و درختچه‌هایی بلندتر از ۵ متر داشته باشد، در حالی که طبق تعریف ایران که وجود تاج پوششی ۵ درصد به بالا را کافی می‌داند، مساحت کل جنگل های ایران حدود 14/2 میلیون هکتار برآورد شده است. این در حالی است که در گذشتۀ نه چندان دور مساحت جنگل های ایران به 21 میلیون هکتار می رسید که در اثر افزایش جمعیت، توسعۀ شهرها، تاسیسات، صنایع و همچنین تخریب و تجاوز با حیطه جنگل ها کاهش قابل توجهی یافته است. جنگل‌های بلوط منطقه زاگرس از قسمت شمال غربی کشور ایران آغاز و سپس غرب و جنوب غرب ایران را طی می‌کند. در بین ۱۱ استان واقع در ناحیه رویشی زاگرس استان های فارس، لرستان و خوزستان مقام های اول تا سوم را از نظر وسعت رویشگاه های جنگلی و درختی دارا می باشند. در مورد وسعت این جنگل‌ها اختلاف نظرهای زیادی بین محققین وجود دارد، به عنوان مثال تره گوبو و مبین در سال ۱۳۴۸ مساحت جنگل‌های بلوط غرب را ۲۸۴۸۰۰۰ هکتار، ثابتی در سال۱۳۵۶ مساحت جنگل های بلوط منطقه زاگرس را ۴ میلیون هکتار، آمار رسمی منتشر شده در برنامه پنج ساله توسعه کشاورزی سال ۱۳۶۵-۱۳۶۱ مساحت این جنگل‌ها را حدود ۲/۵ میلیون هکتار برآورد کرده بود در حالی که ۴-۳ سال بعد سطح آن را حدود ۵/۳ میلیون هکتار اعلام کردند و شریعت نژاد و ابراهیمی رستاقی در سال ۱۳۷۵ مساحت جنگل‌های حوزه ی رویشی زاگرس را ۵۰۵۲۰۰۰ هکتار گزارش نموده‌اند. اما برا اساس آخرین آمار سازمان منابع طبیعی جنگل‌هاي زاگرس با گستردگي در ۱۱ استان کشور وسعتی در حدود ۶ ميليون هکتار دارد که این میزان ۴۰‌ درصد جنگل‌هاي ايران را تشکيل مي‌دهد. استان لرستان در بین استان های ناحیه زاگرس حدود یک میلیون و دویسصت هزار از جنگل های بلوط را دارا می باشد که حدود 20 درصد از سطح جنگل های بلوط ناحیه زاگرس را شامل می شود. شهرستان کوهدشت نیز به دلیل آب و هوای بهینه جهت رشد درختان بلوط مکان مناسبی برای این درخت می باشد و بر اساس آمار ها حدود 151 هزار هکتار از جنگل های بلوط استان مربوط به شهرستان کوهدشت می باشد.

گیاهشناسی :

درخت بلوط با نام علمی Quercus در تیره پیاله داران  یا  راشیان قرار دارد که مردمان قدیم معابد خود را در نزدیکی  آن می ساختند  و معتقد بودند  که خداوند  درخت بلوط را  دوست دارد و بلوط یک درخت مقدس است .این درختان دارای بیش از400 گونه هستند که بیشتر در نیمکره شمالی می رویند. دربین گونه های مختلف انواع درختچه، درخت و درختان بزرگ و مرتفع وجود دارد. برگ بلوط به اشکال مختلف از جمله ساده، دندانه دار و یا لوبدار است که به صورت متناوب بر روی ساقه قرار می گیرند. گلها به صورت نر و ماده برروی یک پایه می رویند. گلهای نر به صورت شاتون هایی باریک از شاخه ها می آویزند ولی گلهای ماده به صورت شاتون های کوتاه و کم پشت و گاه به صورت گلهای منفرد برروی ساقه قرار می گیرند. میوه بلوط به صورت فندقه ای است که از قاعده در پیاله ای قراردارد. تکثیر طبیعی این درخت از طریق کاشته شدن میوه آن صورت می‌گیرد. جوندگان  بخصوص خانواده سنجاب ها جهت ذخیره سازی، میوه های بلوط برای فصل زمستان آن را در عمق مناسبی دفن می‌کنند. فراموش کردن جای برخی از این میوه ها توسط سنجاب‌ها باعث می‌شود که در بهار سال بعد جوانه بزنند. این جوندگان موجب زایش مداوم جنگل‌های بلوط هستند.  بطور کلی این درختان از لحاظ خصوصیات مرفولوژیکی و محل رشد به سه گروه دار مازو، شاه بلوط و بلوط ایرانی تقسیم می شوند. در ایران درختان بلند مازو و شاه بلوط در حاشیه کنار دریای خزر قرار دارند، درختان بلوط ایرانی نیز در غرب ایران و در نواحی زاگرس رویش دارند.

تاثیرات درختان بلوط بر روی اکوسیستم زمین های کشاورزی شهرستان کوهدشت:

 

شهرستان کوهدشت با دارا بودن حدود 200 هزار هکتار زمین زراعی مرغوب جهت کشاورزی سهم مهمی را در کشاورزی استان لرستان و غرب کشور از جهت تولید محصولاتی چون گندم، جو، ذرت، نخود عهده دار می باشد و به همین جهت از کوهدشت بعنوان انبار غله استان لرستان با توجه به میزان تولید بالای این محصولات نام برده می شود. در سیستم های زراعی پیشرفته ارتباطات و واکنش های زیادی بین اکوسیستم های محصولات زراعی و جنگل ها و درختان اطراف آن ها وجود دارد که این ارتباطات  با یکدیگر در تشکیل زنجیره های مشترک جهت افزایش تولید محصولات تاثیر گذار است. در استان لرستان و شهرستان کوهدشت با وجود این پتانسیل ها و جنگل های انبوه بلوط در اطراف زمین های زراعی متاسفانه شاهد اعمال تخریب های از طرف انسان و عوامل محیطی در این سیستم ارزشمند طبیعی هستیم که باعث بروز نگرانی زیست محیطی زیادی شده است. در ادامه به برخی از مهمترین نقش های اکوسیستمی درختان بلوط و عوامل تخریبی آن ها در شهرستان کوهدشت اشاره می کنیم:

 

• نقش درختان بلوط در کنترل رواناب های حاصل از نزولات جوی و افزایش سطح سفره های آب زیر زمینی:

 

درختان و جنگل ها بلوط به دلیل ریشه آن ها و فعالیت میکروارگانیسم های موجود در اطراف ریشه درختان، موجب نفوذ نزولات آسمانی در خاک و ذخیره این نزولات می شوند. به طوری که هر هکتار از این درختان قادر به ذخیره سازی 500 تا 2000 مترمکعب آب در خاک در طول سال زراعی و ریزش نزولات هستند. همچنین پستی و بلندی های ایجاد شده در سطح خاک توسط درختان بلوط باعث می شود که حرکت آب بر روی دامنه ها بسیار آهسته گردد و سرعت نفوذ این جریان ها را در خاک افزایش می دهد. علاوه بر این از آنجایی که مهمترین یکی از عوامل ایجاد فرسایش، رواناب های سطحی می باشد این درختان با اثر بر روی جریان های سطحی و رواناب ها نیز می توانند، تاثیرات عمده ای را در جلو گیری از فرسایش خاک های این مناطق داشته باشند. زمان نفوذ یک لیترآب در زمین هایی که دارای پوشش درخت می باشد حدود 7 دقیقه است این درحالی است که سرعت نفوذ آب در اراضی کشاورزی 46 دقیقه  و در مناطق غیرجنگلی این زمان حدود 4 ساعت می‌باشد .

به عبارتی دیگر سرعت نفوذپذیری بارش‌ها در خاک‌های مناطقی که درختان در آن قرار دارند 40 برابر بیشتر از اراضی بدون درخت است. در نتیجه در ختان نقش مهمی را در تغذیه سفره های آب های زیر زمینی و افزایش سطح آن ها بر عهده دارند. تخریب درختان بلوط علاوه بر شرایط خشکسالی، کاهش نزولات جوی و افزایش بهره برداری از سفره های آب های زیر زمینی برای کشت های آبدوست یکی از دلایل مهم کاهش این منابع آبی در شهرستان کوهدشت است.

• نقش درختان بلوط در کاهش آلودگی هوا:

 

طبق بررسی های که دانشمندان روسی در مورد درختان بلوط و نقش آن ها در مبارزه با  آلودگی هوا انجام دادند، متوجه شدند که این درختان از طریق آزاد کردن موادی در هوا باعث ضد عفونی هوا و از بین رفتن میکروارگانیسم های مضر و حتی بعضی حشرات می شود. این دانشمندان از روی تحقیقات سال 1956 که توسط شخصی بنام توکین انجام گرفته بود به بررسی درختان بلوط نیز پرداختند و متوجه شدند که این ماده علاوه بر درختان بلوط در درختانی مانند زبان گنجشک، بید و افرا نیز تولید می شود، این ماده فيتونسيد نامگذاری شد. بنابراین از مواد تولیدی درخت بلوط می توان بعنوان یک ماده ی زیستی برای مبارزه بیولوژیک علیه میکروارگانیسم ها بهره برد. درختان بلوط نیز مانند سایر گیاهان در نتیجه عمل کربن گیری، گازکربنیک هوا را که در اثر تنفس حیوانات، انسان، فعل و انفعالات شیمیایی و آلودگی های محیطی وارد هوا می شوند، جذب نموده و گاز اکسیژن را که یک ماده حیاتی برای موجودات زنده به شمار می رود را آزاد می کنند. بررسی های انجام شده نشان داده است، هنگام کربن گیری درختان، از 264 گرم گاز کرنیک هوا مقدار 192 گرم اکسیژن آزاد می شود. از این نظر هر هکتار جنگل قادراست، سالانه 5/2 تن اکسیژن آزاد کند که این مقدار تولید اکسیژن می تواند برای تنفس 10 انسان در سال کافی باشد. در زمینه مشکلات ریزگرد ها و تبعات منفی آن ها برای جوامع انسانی تقریبا آحاد مردم آگاه هستند و تبعات و آلودگی هایی را برای استانی غربی و جنوبی کشور به بار آورده است، درختان و جنگل های بلوط نقش مهمی در مبارزه با این مشکل جوی دارند. بطوریکه تحقیقات نشان داده هر هکتار از این درختان قادرند حدود 68 تن از این آلاینده ها و ریزگردها را رسوب دهند. هرچند که خود این ریزگردها یکی از عوامل تخربی این درختان محسوب می شوند.

• نقش درختان بلوط در جلوگیری از فرسایش خاک و پویایی جمعیت های میکروبی مفید خاک:

در مبحث فرسایش خاک درختان بلوط بعلت دارا بودن شاخ و برگ از سرعت باد می کاهند  و درنتیجه فرسایش بادی در خاک های زمین های زراعی اطراف این درختان کاهش می یابد. بعضی از درختان بلوط ریشه مستحکمی دارند، ریشه این درختان به صورت کنگره ای مانند است که مانند تور ماهیگیری بهم وصل هستند و حجم زیادی از خاک را در بر می گیرند و ممکن تاعمق 20 متری هم در زمین قرار بگیرند. همین امر موجب دوام، جلوگیری از جابجایی و فرسایش خاک در اثر باد شده و در هنگام ریزش نزولات جوی هم به دلیل وجود شاخ و برگ های آن ها سرعت و اندازه قطرات باران  در برخورد با زمین کاهش پیدا کرده و از ایجاد رواناب در سطح زمین و بخصوص دامنه کوه ها شهرستان جلوگیری می کند و سرعت نفوذ آب نیز در خاک هایی که این درختان حضور دارند، افزایش پیدا می کند. در اطراف ریشه گیاهان محیطی بنام ریزوسفر وجود دارد که پویایی جمعیت های میکروبی در آن محیط بالا می باشد. ریشه درختان بلوط از برقراری ارتباط با میکروارگانیسم مفید خاک از طریق سیگنال های خاص، ایجاد روابط میکروبی  در ریزوسفرخاک و ترشحات ریشه باعث پویایی این جمعیت ها در خاک شده درنتیجه فعالیت ها میکروبی مفید درخاک افزایش پیدا می کند. این میکروارگانیسم های مفید با اشغال زیستگاه های خاک از استقرار پاتوژهای گیاهان و عوامل زمستان گذارن آن ها که موجب تخریب گونه گیاهی می شوند جلوگیری می کند و از طریق برقرای ارتباط با ریشه گیاهان محیط بهتری برای رشد گیاهان فراهم می کنند. همچنین ریشه درختان بلوط با آزاد کردن کاتیون ها، قندها، اسید های آمینه، تاثیر روی شوری خاک(EC)، دخالت در اسیدته خاک، افزایش مواد آلی خاک و کاهش فشردگی بافت خاک به حاصلخیزی خاک منطقه کمک شایانی می کند.

عوامل و پدیده های موثر در تخریب جنگل های شهرستان کوهدشت:

عوامل زیادی در این رخداد موثر می باشند که هرکدام از آن ها خود می تواند باعث چالش و یک نقطعه ضعف در مدیریت این بخش مهم از اکوسیستم طبیعی شهرستان کوهدشت باشند. عوامل موثر در تخریب درختان و جنگل های شهرستان کوهدشت شامل عوامل ناشی از دخل و تصرف انسانی، تنش های زیستی و غیر زیستی می باشد. در مورد نقش هرکدام از این عوامل و تاثیرات آن ها به اختصار توضیح خواهیم داد:

• نقش عوامل انسانی در تخریب جنگل های شهرستان کوهدشت:

یکی از چالش های که در بحث تخریب جنگل های شهرستان استان لرستان و شهرستان کوهدشت وجود دارد تخریب و نابودی این درختان جهت تولید زغال، سوخت، مصارف خانگی روستایی یا استفاده در پخت و پزها در تفریحات خانوار ها  در مسافرت های خود به طبیعت اطراف شهرستان کوهدشت می باشد.

 

متاسفانه در سایه عدم آگاهی، عده ای این سرمایه ملی را میراث و اموال شخصی خود قلمداد می کنند و با تخریب درختان از آن ها برای مصارف خانگی در روستا های اطراف یا تفریحات در دامنه مناطق جنگلی بهره می برند. آمار ها نشان می دهد که دراستان لرستان به طور متوسط سالانه در حدود 10 هزار اصله درخت بلوط برای این کار نابود می شود، که این میزان برابر 500 هکتار از سطح جنگل های استان لرستان است. همچنین یکی دیگر از چالش های مدیرتی در زمینه تخریب جنگل های بلوط استان لرستان و شهرستان کوهدشت این است که عده ای از کشاورزان و زارعین  برای بهبود وضعیت توپوگرافی زمین های زراعی خود و افزایش سطح زیر کشت اقدام به نابودی درختان و درختچه

 

.

 

های بلوط روییده در زمین ها خود می کنند. این کشاورزان با شیوه های از قبیل نابودی درختان با تراکتور، آتش زدن درختان بلوط در زمین ها و مراتع اطراف زمین زراعی خود، ریختن نفت در مجاروت درختان(جهت خشکاندن ریشه درختان بلوط) اقدام به نابودی درختان کرده که مشکلات عدیده ای را شامل مشکلات زیست محیطی، کاهش ظرفیت نگهداری آب در خاک زراعی، کاهش سطح سفره های آب زیر زمینی، فرسایش خاک و کاهش حاصلخیزی خاک های زراعی ایجاد می کنند. بر اساس نظرات کارشناسی مجامع بین المللی ارزش اقتصادی، اجتماعی، محیط زیستی و اکولوژیکی هر اصله درخت ۵۰ تا ۱۰۰ ساله بلوط ۲۰۰ هزار دلار، حدود ۷۰۰ میلیون تومان برآورد شده است، همچنین طبق ارزش یک درختچه یا نهال جوان بلوط را حدود 196 میلیون تومان برآورد کرده اند، هرچند که این درختان جزء اراضی ملی کشور ما محسوب می شوند قیمت برای آنان ملاک ارزش آنان برای جوامع انسانی نیست. در چند سال اخیر هم شاهد حواث ناگواری از آتش سوزی جنگل های بلوط شهرستان کوهدشت بوده ایم که خسارت های جبران ناپذیری را به اکوسیستم های جانداران و کشاورزی این منطقه حاطل خیز وارد کرده است. فقط در یکی از این آتش سوزی ها حدود 3 هزار هکتار از نواحی جنگلی کوهدشت براحتی طعمه حریق شد.

 

 

 

 

 

• نقش تنش های غیر زیستی در تخریب جنگل ها و درختان بلوط استان لرستان و شهرستان کوهدشت:

در چند سال اخیر( از حدود 10 سال پیش) کشور ما و بخصوص استان های غربی و جنوبی کشور دچار پدیده ی آلودگی هوا توسط ریزگردهای معلق در هوا گردیده اند. این آلودگی هوا توسط ریزگردها می تواند منجر به ایجاد بيماري هايي مانند آسم، برونشيت، بيماري هاي قلبي و ريوی و آلرژي هاي تنفسي در انسان شود و همچنین از لحاظ تاثیر در محیط زیست، باعث  تخریب اکوسیستم ها و جنگل های استان های درگیر با این پدیده شده است. کشور های عربستان، عراق و سوریه بعنوان کانون های این آلودگی ها شناخته شده اند. منشاء اصلي  پدیده آلودگی ريزگردی در کشور ايران در چند سال اخیر، باد شمال است. اين باد كه از خرداد تا مهرماه هر سال فعال می باشد، از شمال خاورميانه شكل گرفته و با گذر از كوههاي تركيه و شمال عراق، به سمت بيابانهاي عربستان، عراق و سوريه سرازير مي‌شود و تا خليج‌فارس و رسيدن به آب‌هاي آزاد پيش مي‌رود. در بین استان های غربی استان لرستان با میانگین 48 ساعت مدوام و میزان 1460 میکروگرم در متر معکب یکی از استان در گیر با این پدیده بود است. ریزگردها با رسوب رو درختان و پوشاندن سطح برگ ها و مسدود نمودن روزنه ها و مجاری تنفسی گیاهان باعث اختلال در فرایند فتوسنتز می شوند با توجه به اینکه این آلودگی در فاصله زمانی خرداد ماه تا مهرماه افزایش حداکثری دارد و در این ماه ها بارش نزولات کمتر یا اصلا وجود ندارد و در کنار آن دما نیز بالا رفته، درنتیجه درختان بلوط بعلت نقص در فرایند فتوسنتز دچار ضعف، اختلال شده و در معرض میکروارگانیسم ها پاتوژن و حشرات آفت قرار می گیرد که باعث خسارت های جبران ناپذیر به این سرمایه ملی در ناحیه زاگرس و شهرستان گوهدشت می شود. در واقع هر هکتار از این درختان می توانند  حدود 68 تن از این ریزگرد ها را رسوب داده و خود را فدای جوامع انسانی می کنند.

• نقش تنش های زیستی در تخریب جنگل های بلوط استان لرستان و شهرستان کوهدشت:

همانطور که در قسمت آلودگی ریزگردها گفته شد با ضعف درختان بلوط که در اثر آلودگی های هوا، افزایش دما و کاهش نزولات به وجود می آید، مستعد حمله و هجوم برخی از پاتوژن ها و آفات شده که تخریب های جبران ناپذیری را روی درختان بلوط در این شرایط باعث می شوند. مهترین آن ها عبارت اند از:

• آفات: آفات مختلفی درختان بلوط را مورد حمله قرار داده و در اکثر مواقع خسارت جدی به آن وارد می‌کنند. شامل:پروانه جوانه‌خوار بلوطTortrix viridana))، پروانه برگخوار سفید بلوط( (Leucoma Wiltshire، پروانه برگخوار گزنده بلوط((Porthesia melania، پروانه میوه خوار بلوط(Laspeyresia fagiglandana) ، ابریشم باف ناجور (Lymantria dispar)، زنبورهای گالزای بلوط (Cynipidae) و سوسک های چوب خوار خانواده Buprestidae می باشد. مهمترین این آفات سوسک های چوبخوار می باشند  از این خانواده گونه های که  بیشترین خسارت را به بلوط های ناحیه زاگرس وارد می کنند. که شامل Agrilus biguttatus، Agrilus hastulifer می باشند. سوسک های این خانواده درون تنه درختان بلوط تخم گذاری می کنند و لارو ها با تغذیه از آوندهای درختان باعث قطع آوند شده درنتیجه مرگ درخت را باعث می شوند.

 

• بیماری ها: مهمترین پاتوژنی که در زوال درختان بلوط تاثیر دارد عامل پوسیدگی زغالی (Biscogniauxia mediterranea) است اما در تحقیقات انجام شده توسط میرابوالفتحی با همکاری موسسه CBS هلند بر روی در ختان دارای علائم پوسیدگی زغالی در استان لرستان و ایلام  قارچ هایی مانند Phoma humicola ، Leptosphaerolina  australis ، macrostoma ،Microsphaeropsis  olivaceum  و Stagonosporopsis crystallineبوده است.

• راهکاری پیشنهادی جهت کاهش تخریب درختان بلوط توسط عوامل انسانی:

در تمامی مناطق برای کاهش خسارت هایی که توسط عامل انسانی صورت می گیرد، ایجاد زیر ساخت های فرهنگی و اقتصادی در کاهش این عامل تخریب درختان نقش بسزایی داشته و می تواند باعث کاهش این عامل در تخریب درختان بلوط گردد.

• اصلاح روش تامین انرژی در مناطق روستایی شهرستان کوهدشت:

شهرستان کوهدشت با وسعتی در حدود 3137 کیلومتر مربع دارای 276 نقطه روستایی می باشد. در بیشتر روستاهای شهرستان کوهدشت هنوز از درختان جنگل های اطراف روستان جهت پخت، پز و ایجاد گرمایش در فصل زمستان استفاده می شود. که با اصلاح این روش تامیین انرژی می توان تا حدودی از تبعات تخریب جنگل های این شهرستان جهت مصارف خانگی آن ها کاست. در حال حاظر هم طرح های خوب و مهمی مانند گازرسانی به روستاهای کوهدشت، طرح و بودجه آن تهیه شده و یا در حال اجرا می باشد که امید است با اجرا شدن این طرح ها شاهد کاهش خسارت به درختان بلوط این شهرستان باشیم. همچنین این امر باعث  تعادل اکولوژیک و کنترل گسترش بیابان زایی می شود.

• طرح های بهبود وضعیت معیشت اقتصادی ساکنان روستا های دچار خشکسالی:

اكنون در مجامع ذيربط بين المللي فقر بعنوان يك عامل در تخریب درختان جنگل ها برای درآمدزایی مناطق روستایی شناخته شده است. بنابراين براي مبارزه باتخریب درختان بلوط برای تهیه زغال، اهميت عوامل اقتصادي را نيز بايد مد نظر داشت. كشاورزي و دامداراي در اراضي خشك و مناطق دچار خشکسالی يا وجود ندارد و يا اينكه مانند كشاورزي و دامداري در اراضي حاصلخيز، پر منفعت نيست. در اين مناطق دولت باید با ایجاد بنگاه ها زود بازده، تعاونی های روستایی، وام های بلاعوض و طرح های کشاورزی كمك كند، از لحاظ اقتصادي زندگي اين مردم را در سطح معقولي تامين كند. امروزه از پتانسيل هاي موجود در مناطق روستایی دچار بحران خشکسالی برای ايجاد درآمد براي ساكنين اين مناطق در بسياري از كشورها بهره گرفته می شود، كه يك نمونه آن بحث اكوتوريسم يا طبيعت گردي است. مناطق روستایی شهرستان کوهدشت سرشار از جاذبه هاي توريستي تاریخی، مذهبی و گردشگري هستند و در صورت ایجاد زیر ساخت ها میتوان آینده روشنی در بحث گردشگری و رفع این معضل برای شهرستان کوهدشت پیش رو داشت.

• بحث اشتغال در جوامع روستایی:

نرخ رشد جمعیت در جوامع روستایی لرستان نسبت به نقاط شهری بیشتر بوده و همچنین میزان سطح زیر کشت اراضی کشاورزی خانوارهای روستایی بعلت خرده مالکی بودن اراضی اکثریت کشاورزان و مشکلات خشکسالی در استان لرستان و شهرستان کوهدشت محدود می باشد که این امر مشکلاتی را در زمینه اشتغال افراد خانوار های روستایی ایجاد نموده و باعث شده که افراد این خانوار ها یا به نقاط شهری جهت کار مراجعه کنند یا با تخریب مراتع، جنگل ها ی بلوط، اراضی ملی و افزایش سطح زیرکشت بخواهند برای خود ایجاد اشتغال و درآمد کنند. بنابراین دولت باید فراهم نمودن زیر ساخت هایی مانند ایجاد صنایع تبدیلی، صنایع وابسته، طرح های کشاورزی (کشت های گلخانه ای، زعفران) در مناطق روستایی مانع از تجاوز و تخریب به اراضی ملی شوند.

• استفاده از روش جدید و مناسب برای کشاورزی منطقه:

استان لرستان و شهرستان کوهدشت در چند سال اخیر با مشکل خشکسالی، کاهش نزولات جوی، کاهش سطح آب های زیر زمینی و افزایش دما درگیر بوده است. این عوامل روی کفیت و کمیت محصولات زراعی شهرستان کوهدشت تاثیر گذار بوده است و باعث یکی از چالش های مهم کشاورزان کوهدشت تبدیل شده است. در این زمینه می توان با اصلاح الگو های کشت( کشت کلزا، زعفران، کنجد)، استفاده از ارقام ساز گار شده با شرایط کم آبی( توسط اصلاح نباتات)، روش های مدرن کشت( کشت های گلخانه ای)، استفاده از روش های آبیاری تحت فشار، استفاده از روش های کشت ارگانیک، اصلاح روش های آماده سازی زمین(جهت جلوگیری از اتلاف رطوبت خاک و فرسایش)  جهت افزایش عملکرد در واحد سطح بهره برد و از نابودی اراضی جنگلی برای افزایش سطح زیر کشت جهت افزایش عملکرد جلوگیری کرد.

• طرح های ترمیم درختان تخریب شده نواحی جنگلی شهرستان کوهدشت:

در استان لرستان و شهرستان کوهدشت باتوجه اهمیت جنگل های بلوط می توان با ایجاد نهالستان های این درختان و ترمیم کردن نقاط آسیب دیده از تبعات این پدیده در اراضی جنگلی کاست. این نهالستان ها  علاوه بر اینکه باعث ترمیم نواحی جنگلی تخریب شده در شهرستان کوهدشت می شوند می توانند با انتقال این وظیفه به بخش خصوصی سبب اشتغال در شهرستانی شد که رتبه اول بیکاری در استان لرستان را دارا می باشد و به این صورت علاوه بر ترمیم محیط زیست، بار اشتغال جوانان و فارغ التحصیلان کشاورزی نیز از روی دوش دولت تا حدودی کاسته می شود.

• مدیریت تنش های زیستی و غیر زیستی:

جنگل های ناحیه زاگراس در چند سال اخیر به سبب خشکسالی، ریزگردها و افزایش دما مستعد طیغان برخی آفات از جمله سوسک های چوبخوارو بیماری پوسیدگی ذغالی گردیده است. بسیاری از کشور های اروپایی(ترکیه،اسپانیا و بوسنی و هرزگوین) نیز از سال 2005 با این آفات و پاتوژن ها تا حدودی در اراضی جنگلی خود درگیر هستند، کاربرد سموم خیلی به کاهش این پدیده کمکی نکرده است. اما میتوان  با انهدام درختان آلوده، قرنطینه نواحی آلوده( مانند استان فارس) و مدیرت صحیح امیدوار بود که بتوان تبعات این پدیده را تا حدود زیادی کاهش داد و آن را کنترل نمود. در برخی تحقیقات هم روی استفاده از تله های فرمونی و پرده ای برای کنترل آفات و کنترل بیولوژیک در کنترل بیماری درختان بلوط صورت گرفته، که انشالله بتواند درآینده مثمر ثمر بوده و بتواند به حل این مشکل کمک کند. همچنین در بحث ریزگردها و کانون های ایجاد آن در کشور های عربی جلساتی با حضور معاونین و وزرای  این کشور ها صورت گرفته که قول هایی جهت همکاری داده اند.اما با توجه به جنگ هایی موجودر در خاورمیانه که صورت گرفته بسیاری از زمین ها قابلیت کشاورزی خود را از دست داده اند  و دچار فرسایش شده اند، در نتیجه بعنوان کانون های این آلوگی ها تبدیل گردیده اند.بعنوان مثال در کشور عراق حدود 730 هزار هکتار از زمین های کشاورزی این کشور نابود شده اند.یکی از راهکاری کنترل این ریزگرد ها استفاده از مالچ پاشی می باشد که باتوجه به ناامنی هایی که در خاور میانه وجود دارد امکان اجرا آن خیلی سخت است.

 

 

 

 

 

 

 

 

سخن آخر:

منابع طبيعي در هر کشور از سرمايه ها ي اساسي و ملی آن کشور محسوب گرديده و بنابراين لازم است تا با مديريتي صحيح و علمي از آن حفاظت شود. در تعریف فائو از توسعه پایدار آمده است « … توسعه پایدار باید در بخش­های کشاورزی ، جنگل و شیلات شامل حفاظت از اراضی زراعی ، منابع آب و منابع ژنتیکی گیاهی و جانوری و از نظر مسائل زیست محیطی ، غیرمخرب و از نظر تکنیکی ، اختصاصی و از نظر اقتصادی ، مناسب و از نظر اجتماعی ، پذیرفتنی باشد … » امروزه منابع طبیعی از جمله جنگل، مرتع، خاک، آب، جانوران و به طور کلی عناصر اکوسیستم­ها، بستر حیات طبیعی و اقتصادی کشور در زمره ذخایر زیستی جهان محسوب می­شوند. لذا در بسیاری از کشورها به تناسب رشد فرهنگی و اقتصادی، از آن ها چون گوهری ارزشمند و میراثی طبیعی برای پایداری تولید و توسعه در همه زیربخش­های کشاورزی حفاظت می­شود. حدود 20  درصد از درختان بلوط کشور مربوط به استان لرستان است و حدود 45 درصد سطح اراضی استان لرستان توسط درختان بلوط پوشیده شده است.  با توجه به نامگذاری سال1393 توسط رهبر معظم انقلاب بنام سال اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی و برای برآورد منویات مقام معظم رهبری این مقوله نیازمند دید کارشناسانه مدیران ارشد استان لرستان و استان های ناحیه زاگرس در جهت کاهش تبعات این پدیده را خواهان می باشد.