کد خبر : 28180
تاریخ انتشار : 7 سپتامبر 2016 - 07:20
شهرام شرفی: سالها پیش و پیش از آنکه تلگرام متولد شود اندیشمندانی همچون یورگن هابرماس و هانا آرنت، از واژهی «حوزه عمومی» سخن گفتند؛ حوزهی عمومی یا همان گسترهی عمومی، عرصهای تعریف شد که بین جامعه مدنی و دولت قرار دارد و قرار است به «بحث کردن، مفاهمه و گفتوگو»، برای شهروندان درباره موضوعات متنوع […]
شهرام شرفی:
سالها پیش و پیش از آنکه تلگرام متولد شود اندیشمندانی همچون یورگن هابرماس و هانا آرنت، از واژهی «حوزه عمومی» سخن گفتند؛ حوزهی عمومی یا همان گسترهی عمومی، عرصهای تعریف شد که بین جامعه مدنی و دولت قرار دارد و قرار است به «بحث کردن، مفاهمه و گفتوگو»، برای شهروندان درباره موضوعات متنوع تبدیل شود.
در اینجا مهم بود که بحث کردن، گفتوگو کردن، موافق و مخالف نوشتن، بهگونهای آزادانه و بدون سلطهی قدرت و تبلیغات باشد؛ شهروندان آزاد باشند دربارهی مسائل گونهگونه جامعهای که در آن زندگی میکنند نظراتشان را بیان کنند و همچون میدانهای مشارکتی شهرهای یونان باستان در زمانهی دموکراسیاش، آزادانه و بدون واهمه، حرفهایشان را بیان کنند و بیانهای مخالف را نیز ببینند و بشنوند.
از تاریخ «مشارکت سیاسی شهروندی» و از نوشتههای هابرماس و آرنت اگر عبور کنیم به سال 94 وقتی، وارد شدیم و در زمانهی حکمرانی دولت تدبیر و امید، تلگرام در ایران متولد شد بلکه بتواند آرامآرام، «فضای عمومی گفتوگویی» را در سطح شهروندان افزایش بدهد بلکه فرهنگ «تبادل آزادانهی دیدگاه» و البته اطلاعرسانی لحظهای و بههنگام، تقویت شود.
آمار رسمی نشان می دهد در کشور ایران 100 هزار کانال و گروه در شبکه مجازی تلگرام در حال حاضر وجود دارد و روزانه یک میلیون و 200 هزار مطلب در «تلگرام ایران»، بارگذاری میشود.
تلگرام از دستاوردهای تازه متولد شده در ایران است که به سرعت اخبار و مطالب را «مردمی» یا به عبارتی «تودهای» کرده است.
دولت تدبیر همیشه و از همان ابتدای کار با فیلترینگ تلگرام مخالفت ورزیده است و این خود سرعت گسترش تلگرام در جامعهی ایران را افزایش داد.
اما همین آمارهای رسمی که از زبان دبیر شورای عالی فضای مجازی، عبدالحسن فیروزآبادی بیان شده است یک نکتهی دیگر هم دارد:
«اینکه بیشتر استفاده از تلگرام در ایران و در حال حاضر به خاطر مطالب سرگرمی است».
همین آمار میگوید در ایران 40 میلیون گوشی هوشمند هست که اثرگذاری تلگرام را برای جمعیت 80 میلیون نفری ایران به خوبی نشان میدهد.
چرا که هر مطلب وقتی توسط یک بازدیدکننده خوانده میشود آن بازدیدکننده خودش یک جامعهی مخاطب نزدیک به خویش مثل اعضای خانواده و دوستان دارد که مطلب را برای آنها در اصطلاح «فوروارد» میکند یا همان مطلب را برایشان «نقل» میکند و از این روست که خود به خود مخاطبان مطالب تلگرام، ساعت به ساعت، «بیشتر» میشوند.
از منظر جامعهشناسی سیاسی اگر بخواهیم از مفهوم یورگن هابرماسی «حوزه عمومی» بهره ببریم تلگرام این فضا را به سرعت گسترش داده است و البته فضای عمومی گفتوگویی، لحظهای و به عبارت دقیقتر، «ثانیهای» شده است.
تلگرام مخاطبان شما را در دسترس آسان قرار داده است و شاید اگر اینچنین فضایی با کمک دولت تدبیر و امید شکل نمیگرفت چه بسا ارتباط گفتوگویی با مثلاً 200 نفر یا 500 نفر از نوع حضوری، چه سخت و چه دشوار یا «نشدنی» میبود.
بدیهی است که تکنولوژی کاربرد مثبت و منفی دارد؛ اما اگرچه بیشتر استفادهی شهروندان در ایران از تلگرام براساس آمارهای رسمی از نوع سرگرمی است ولی گاهی همان سرگرمیها نیز خود از درونشان پیامهایی خبری یا اطلاعرسانی یا آگاهیبخش دارند که در مجموع عنصر «تأمل» را در افکار عمومی تقویت میکند. همین «تأمل» است که گفتوگو، تبادل دیدگاه و فرهنگ بحثکردن را «رشد میدهد».
در مجموع، روزانه یک میلیون و 200 هزار بارگذاری مطلب در تلگرام در کشورمان را به این دلایل به فال نیک میگیریم:
الف) رویکرد تدبیر و امید گسترش فضای عمومی گفتوگویی در جامعه است که تقویت همین فضای گفتوگویی عمومی از ارکان فرهنگ مردمسالاری در لایههای رفتاریـ اجتماعی عمومی است؛
ب) تلگرام است که گردش آزاد اطلاعات در جامعه را تقویت کرده است؛
پ) تلگرام است که پاسخگویی مجازی مدیران و تأثیرگذاری بر ذهنهای مدیریتی برای اتخاذ تصمیمات بههنگام را افزایش داده است؛
ت) تلگرام به معنی تعطیلی نشریات نیست؛ روشن است هر نشریهای از منظر کیفی، قویتر و حرفهایتر عمل کند همچنان همچون گذشته، مشتریان خاص خویش را دارد.
به همین علت، تولد تلگرام، متغیر «رقابت» را تقویت کرده است که خود از مبانی تکثرگرایی در حوزهی رسانهای است و نهایتش تلاش برای ارتقای کیفیت مطالب خواهد بود؛ زیرا «رقابت» است که در این حوزه نیز حرف اول و آخر را میزند.
ث) تلگرام اطلاعرسانی خبری را لحظهای کرده است و مردم به سرعت از رویدادها مطلع شده واکنشهای خویش را قلمی میکنند و به همین علت «تورم انفنجاری نارضایتیها»، خود به خود کاهش مییابد که در نهایت، به نفع حکومت و جامعه است.
ج) تلگرام فاصلهی بین روشنفکران با مردم را از بین برده است؛ مطلبی که قبلاً شاید معدودی آنرا در کتابها یا برخی «نوشتههای مکتوب خاص» ویژهی محافل دانشگاهی میخواندند حالا به سرعت، «مردمی» و «تودهای» میشود و همین خود، سطح دانش اجتماعی، اقتصادی، سیاسی جامعه به معنی «عامه» را افزایش داده است.
از این روست که اگر «حسن ظن» داشته باشیم تلگرام را میشود یک دانشگاه عمومی دیالوگی نیز دانست که هم مطالب در آن ارائه میشود و هم درباره مطالب، دیدگاههای موافق و منتقد، «بیان و قلمی» میشود. اینجاست که «زبان سلطه» یا تکگویی (مونولوگ)، جای خویش را آرام آرام به زبان گفتوگو (دیالوگ) میدهد.