نسخه چاپی
1,206 بازدید
حجامت چیست؟
رسول اکرم (ص) می فرمایند : شب معراج در هفت آسمان به هر آسمانی که می رسیدم ملائکه آنجا چنین سفارش می کردند که ای رسول به امتت بگو از حجامت و سیاه دانه غافل نشوند . حجامت چیست؟ حجامت نام یک روش درمانی است که به صورت ایجاد مکش مواضعی خاص از بدن […]
رسول اکرم (ص) می فرمایند :
شب معراج در هفت آسمان به هر آسمانی که می رسیدم ملائکه آنجا چنین سفارش می کردند که ای رسول به امتت بگو از حجامت و سیاه دانه غافل نشوند .
حجامت چیست؟
حجامت نام یک روش درمانی است که به صورت ایجاد مکش مواضعی خاص از بدن و خونگیری از آن مواضع ایجاد میشود، زمانیکه بادکش به تنهایی ایجاد میشود حجامت گرم و خشک(dry cupping) نامیده می شود و زمانیکه پس از بادکش بوسیله ایجاد خراش سطحی و بادکش مجدد از بدن خون گرفته میشود حجامت تر (wet cupping) (scarification) (blood letting) نامیده می شود.
در حجامت تر پس از ایجاد بادکش و خراش سطحی پوست که نباید از اپیدرم و درم گذر کند طی سه الی پنج مرحله بادکش که به مدّت 5 الی 20دقیقه به طول می انجامد، حدود 5 الی 70 سی سی خون گرفته می شود. و در برخی از افراد بعد از دو مرحله بادکش خونگیری به طور طبیعی متوقف می گردد. در اینگونه افراد نیازی به خراش مکرر برای خونگیری بیشتر نیست.
سابقة تاریخی حجامت
براساس مستندات تاریخ علمی و تاریخ نقلی سابقه حجامت به هفت هزار سال قبل بر می گردد. براساس نقل منابع دینی، حجامت از سنتهای پیامبران است و تاریخ آن با عمر رسالت پیامبران برابری می کند. به دستور ادریس پیامبر در تصویری روی سردرب اهرام ثلاثه مصر، حجامت معرفی گردیده و تاکنون باقی است.(ادریس پیامبر که فرزند شیث و نوه حضرت آدم(علیه السلام) است براساس اطلاعات آسمانی که در دست داشت طوفان نوح را پیش بینی کرده بود بدین جهت دستور داد اهرام ثلاثه را بنا گذاردند و برای حفظ علوم از نابودی تمامی اطلاعات مفید را روی سنگهای اهربام ثلاثه حک نمایند، از جمله آن ابزار حجامت است که هنوز بر سنگ های دیواره اهرام مصر نقش بسته است. ادریس، در تاریخ علوم، هرمس اول خوانده می شود و نزد مصریان، طاط و نزد یهودیان، اخنوع و نزد ایرانیان، هوشنگ نامیده می شود/شناخت فلسفه و فلاسفه نوشته آیت الله نورانی،اننتشارات مکتب اهل بیت)
جایگاه حجامت در دین اسلام
حجامت جزواحکام امضایی اسلام است و رسول اکرم(ص) می فرمایند: در شب معراج زمانی که به آسمان هفتم صعود کردم هیچ فرشته ای از فرشتگان از من گذر نکردند مگر اینکه گفتند: یا محمد حجامت کن و امتت را به حجامت امر کن، روایات فراوانی نشان می دهد که رسول اکرم(ص) و ائمه(ع) خود حجامت می کردند و ویژگی های درمانی حجامت را برای امّت اسلام برشمرده اند و آن را جزو سنت های انبیا و ارکان طب در اسلام دانسته اند و قواعد و آیین تجویز حجامت را بیان فرموده اند، برخی از علما آموزش حجامت را برای افراد واجب کفایی دانسته اند(ملاحسین فیض طی فتوایی بیان می فرماید آموزش حجامت برای مردم هر شهر واجب کفایی است(مهجة البیضاء ج 1 ص 47)، مراجع عظام تقلید درباره ی حجامت احکام مساعد صادر نموده اند، شورای نگهبان قانون اساسی مجموعة بخشنامه های صادره علیه حجامت را خلاف شرع شناخته است(این رأی در تاریخ 17/4/1380 طی دادنامه شماره 118 صادر و منجر به ابطال بخشنامه های صادر ه علیه حجامت توسط دیوان عدالت اداری شد.). برخی از مراجع انجام حجامت را مستحب مؤکد می دانند را موجب پیشگیری از بیماریهای جسمی و روانی دانسته و برای درمان بیماریهای خونی (ناشی از غلبه خون) تجویز نموده اند.
موقعیت حجامت در طب سنتی ایران
طب اسلامی و طب سنتی ایران، حجامت را جزء یکی از ارکان درمان به حساب می آورند، تمامی حکمای بزرگ، حجامت را در درمان بیماری ها به کار گرفته اند و در موارد فراوانی آن را تجویز کرده اند، شیخ الرئیس ابوعلی سینادر کتاب «قانون در طب»، محمد زکریای رازی در کتاب«الحاوی»، اخوینی در کتاب «آداب المتعلمین» و سید اسماعیل جرجانی در کتاب «ذخیره خوارمشاهی» مفصلا درباره ی حجامت و قانونمندی و موارد تجویز آن صحبت کرده اند، تمام موارد تجویزی که حکما برای درمان بیماریها برشمرده اند قابل اجرا و دارای برد درمانی قابل توجه است.
جالینوس حکیم مباحث مفصلی درموضوع حجامت دارد که در بیشتر منابع طب سنتی مطرح گردیده است.
در کتابشناسی طب اسلامی و طب سنتی ایران بیش از 1400 جلد کتاب به چشم میخورد تقریباً در تمامی آنها درباره حجامت و کاربرد آن در درمان بیماریهای گوناگون صحبت شده است و یا رساله های ویژه ای پیرامون آن نگاشته شده است.
موقعیت حجامت در جهان
تقریباً تمامی کشورهای جهان با حجامت آشنا هستند و به صورت سنتی و علمی از آن برای درمان بیماریها استفاده می کنند، در کشورهای آفریقای جنوبی برخی از پزشکان از حجامت در درمان بهره میبرند. در کشورهای آسیایی مانند هندوستان از حجامت استفاده سنتی می شود با وجود اینکه ساشرتا یکی از بزرگان جراحی در هند از حجامت بهره می برده ولی در سیستم درمانی کشور به صورت فراگیر وجود ندارد، طب آیورودای هندی از حجامت بهره می گیرد و نظرات ویژه ای پیرامون آن ابراز داشته است، در کشور بزرگ چین از حجامت به صورت گسترده ای در درمان بهره می گیرند، بویژه حجامت گرم و خشک که به صورت سامان یافته در مطب ها و بیمارستان ها مورد استفاده قرار گرفته است و در کشورهای عضوشوروی سابق با حجامت آشنایی عمیق وجود دارد ولی در سیستم درمان رسمی آن مرسوم نیست.
در کشورهای اروپایی حجامت مورد توجه ویژه دانشمندان قرار گرفته و تحقیقات قابل توجهی پیرامون آن صورت گرفته است، کشور آلمان و انگلیس از آن جمله است. در ایلات متحده آمریکا اخیراً حجامت مورد توجه قرار گرفته است و مراکزی برای تحقیق پیرامون آن تأسیس شده و کتبی نیز منتشر گردیده است. در کشورهای اسلامی مانند مصر، سوریه و مالزی تحقیقات خوبی پیرامون حجامت صورت گرفته است و در کشور عربستان سعودی به صورت سنتی اجرا می شود.
موقعیت قانونی و اجرایی حجامت در ایران
بهرام گور یکی از پادشاهان ساسانی پس از اینکه باحجامت بیماری اش درمان یافت دستور فراگیری حجامت را در کشور صادر نمود، از آن پس حجامت در دانشکده های پزشکی آن زمان ایران تدریس می شد و پس از اسلام نیز خلفای عباسی از حجامت بهره می گرفتند و روند بهره برداری از حجامت در کشور ادامه داشت و به صورت یک روش پیشگیری و یک سنت در بهار و پاییز از آن استفاده می شد و حکما نیز برای درمان بیماریهای گوناگون حتی بیماری های کودکان ازآن بهره می گرفتند. در سال 1334 با وضع قانون نظارت بر درمان حجامت ممنوع شد و به توصیه اولین گروه متخصص طب جدید که از فرانسه فارغ التحصیل شده بودند حجامت برچیده شد! ولی به صورت سنتی در جوامع حاشیه ای کشور اجرا می شد.تا اینکه در سال 1364، در جمعی از پزشکان که به منظور احیای فرهنگ طب اسلامی گرد هم آمده بودند حجامت مطرح و مورد توجه قرار گرفت و در سال 1369 در قالب مؤسسه تحقیقات حجامت ایران به ثبت رسید و درسال 1377 همکاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با مؤسسه شروع گردید و در سال 1380 بخشنامه های صادر شده خلاف حجامت توسط دیواان عدالت اداری و بر اساس رأی شورای نگهبان قانون اساسی ابطال گردید و در سال 1382 در قالب برنامه نظارتی ویژه به وسیله وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به رسمیت شناخته شد، و بر این اساس پزشکان علاقمند، پس از اخذ گواهی آموزش از مؤسسه تحقیقات حجامت ایران و ارائه آن به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی پروانه حجامت دریافت می کنند و بر اساس مفاد آموزشی مؤسسه طرح های درمانی آن را به اجرا در می آوردند و جهت گیری درمان با حجامت در مطب های دارای مجوز، تحقیقاتی است و کیفیت رعایت بهداشت آن با نظارت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کنترل می گردد. علیرغم تبلیغات سوء علیه حجامت و عدم وجود فرهنگ مناسب کاربرد حجامت در درمان در سال 82 در ایران چهار میلیون مورد حجامت انجام پذیرفته است. و این رقم نشان می دهد که کارایی حجامت در درمان توانسته است موانع فرهنگی و تبلیغی موجود را پشت سر بگذارد.
توصیه های مهم قبل و بعد از حجامت
امام رضا (ع) می فرماید :
خون تو در بدنت مثل بنده توست ،پس مواظبت کن که بنده ات تو را از پای در نیاورد .
1- هنگام گرسنگی- روزه داری – سیکل ماهیانه خانم ها، حجامت توصیه نمیشود.
2- نوشیدن مایعات(شربت عسل ، آب انار، آبمیوه) قبل و بعد از حجامت مفید است .
3- 12 ساعت قبل و بعد از حجامت سیگار نکشید .
4- 24 ساعت قبل و بعد از حجامت نزدیکی جنسی ممنوع است .
5- تا 24 ساعت بعد از حجامت ماهی و لبنیات و غذاهای ترش میل نشود .
6- تا 3 ساعت بعد از حجامت غذای شور میل نشود .
7- 12 ساعت پس از حجامت می توانید استحمام کنید .
8- از ورزش و کار سنگین تا 24 ساعت بعد از حجامت خودداری کنید .
9- در صورت احساس سر گیجه ، ضعف و تغییر حالت در حین حجامت سریعاً مسئول اتاق حجامت را آگاه سازید .
10- تا 12 ساعت قبل و بعد از حجامت از خوردن تخم مرغ خودداری فرمایید .
11- میزان خونگیری در حجامت بر حسب نوع حجامت، سن بیمار، شرایط بیماری بسیار متفاوت است و ممکن است از 10سی سی الی 70 سی سی متفاوت باشد.
