نسخه چاپی
1,812 بازدید
کریم خان لک ، تعزیه ، فرهنگ لکی
تعزیه در لغت عبارت است از : سوگواری . عزاداری ، تعزیت و برپاداری عزای حضرت سیدالشهدا صلوات اﷲ علیه و روضه خوانی و شبیه . (ناظم الاطباء). شبیه . و آن هر نمایشی است منظوم بتوسط عده ای از اهل فن و با موسیقی ، که بعضی مصائب اهل البیت علیهم السلام را […]
تعزیه در لغت عبارت است از : سوگواری . عزاداری ، تعزیت و برپاداری عزای حضرت سیدالشهدا صلوات اﷲ علیه و روضه خوانی و شبیه . (ناظم الاطباء). شبیه . و آن هر نمایشی است منظوم بتوسط عده ای از اهل فن و با موسیقی ، که بعضی مصائب اهل البیت علیهم السلام را مصور سازند. (یادداشت مرحوم دهخدا).
تاریخچه ی این آیین را مورخان و پژوهشگران زمانهای مختلفی را ذکر کرده اند.برخی به پیش از اسلام و سوگ ساوش را ابتدا می دانند. برخی ابوحنیفه ی دینوری آن را به زمان امویان نسبت می دهد.که خالی از اشکال نیست.برخی به زمان دیلمیان و آل بویه و صفویه نسبت می دهند.
نصر الله فلسفی بر اساس خبری کوتاه در رساله «تاریخ انقلاب اسلامی»، تعزیه را برساخته در زمان پادشاهی کریمخان زند می‌داند: «در زمان کریم خان، سفیری از فرنگستان به ایران آمد و شرحی در تعریف تئاترهای حزن‌انگیز برای شاه بیان کرد. کریم خان، پس از شنیدن آن دستور داد که صحنه‌هایی از وقایع کربلا و سرگذشت هفتاد و دو تن ساختند و نمایش‌های غم‌انگیز مذهبی ترتیب دادند که به تعزیه معروف شد. کهن‌ترین سند معتبری که اجرای میدانی تعزیه‌خوانی را در دوره زندیه، نشان می‌دهد، گزارش «ویلیام فراکلین» از مشاهداتش درباره مجلس تعزیه عروسی حضرت قاسم در شهر شیراز طی سال ۱۲۰۱-۱۲۰۲ ق است.
بیشترین تاثیر در تگمیل چگونگی اجرا . رنگ لباس و تعداد اجراکنندگان و موسیقی را قاجاریه اعمال کرده است.
این هنر ملی به اندازه‌ای ارزشمند است که در سال ۲۰۱۰ جزو آثار ناملموس ایران، در فهرست جهانی یونسکو هم به ثبت رسید تا همه مردم جهان با آن آشنا شوند.
این آیین توسط همراهان کریمخان که از مناطق غرب کشور مخصوصا قوم لک بودند به غرب آورده شد.
آنطور که معمرین می گویند:در بعضی نقاط لک نشین در گذشته تعزیه هم وجود داشته است،ولی به صورت ابتدایی وبعضا نمادین.عموما بر روی چوب بلندی گلونی و کت و لچکی و پارچه های سبز و سفید آویزان می کردند و بر سر در منازل نصب می کردند یا همراه دسته ی عزا و اسب و زینی به صورت کتل که طفلی با لباس سبز بر روی اسب به عنوان نماد کربلا و اطفال سالار شهیدان (ع)به رسم عزاداری لکی در کویها می گرداندند.دسته ای ساز و دهل هم سرنا و دهل عزا می نواختند.
شاهد آن گفته ی مرحوم حاج تراب رضایی است، که ازمومنین وافراد بسیار مسن و آگاه به مسائل دینی و باورهای مردمان منطقه الشتر بودند.بنده از ایشان شنیدم که گفتند: در حدود سالهای هزار وسیصد وبیست که در منطقه ی الشتر قحطی بود ودولت وقت در فصل بهار همه ی عشایر کوچ نشین رابه خاطر مالیات در گردنه ی گچکه متوقف کرده بود و در این هنگام ایام عاشورا فرا رسیده بود .مردم عزا داری می کردند ومطابق رسوم گذشته هریسه ی نذری در ست کرده بودند ،توسط یک نفر از اهالی روستاهای مجاور دو کودک را به عنوان دو طفل مسلم به هم بسته بودند وشخصی را به شکل وشمایل حارث آماده کرده بودند ودر میان مردم عزا دار می گرداندند واشعاری لکی در مورد عاشورا می خواندند.
منابع : فرهنگ عامه لکی /چپرا / کتاب در حال تدوین تویل زرین / هر سه اثر نگارنده.
فرهنگ دهخدا. / ستایشگر، واژه‌نامهٔ موسیقی ایران‌زمین، ۲۲۶–۲۴۴. / تاریخ انقلاب اسلامی نصرالله فلسفی/
✍مهدی زینی
